18 Οκτωβρίου

Συγκρουσιακή πολιτική και εργατικό κίνημα: θεωρητικές αναζητήσεις (Γεωργία Δούκουρη)

Στο περίφημο έργο του Η εικόνα και το βλέμμα,ο Τζον Μπέργκερ διαπιστώνει ότι το κοιτάζειν αποτελεί μια πράξη επιλογής. Επιχειρώντας μιαν υπαινικτική σύνδεση, αναζητώ τους τρόπους με τους οποίους το πεδίο της Συγκρουσιακής Πολιτικής συμβάλλει στην έρευνα του εργατικού κινήματος. Θεωρούμενη ως ένα είδος υπερκειμενικού γνωστικού κολλάζ, η Συγκρουσιακή Πολιτική επιτρέπει να ιδωθεί ένα κινηματικό φαινόμενο υπό το πρίσμα μιας ιστορικά συγκεκριμένης συγκυρίας, ως ένα μωσαϊκό (Σεφεριάδης). Η παρούσα εισήγηση αναζητά τις θεωρητικές εκείνες διαδρομές που οδηγούν στην εννοιολόγηση και οριοθέτηση ενός «φαινομένου» και μιας «συγκυρίας», καθιστώντας τες αμφότερες συνιστώσες μιας έρευνας. Τι ακολουθεί μετά τον κάματο της σύνθεσης του μωσαϊκού; Δύναται να παραχθεί ως αποτέλεσμα ένας οδηγητικός μίτος που να συνεισφέρει στο κοιτάζειν; Αυτές οι θεωρητικές αναζητήσεις αποτυπώνονται στον άξονα της υπό εκπόνηση διατριβής μου, που εξετάζει το μεταπολιτευτικό εργοστασιακό συνδικαλισμό αναζητώντας τη συνεισφορά της έρευνάς του στο κοιτάζειν της Συγκρουσιακής Πολιτικής.

30 Οκτωβρίου

Individuals in associations: structuring civil society (Mario Diani)

This paper looks at data from the 1990 and 2008 waves of the European Values Survey to illustrate a dualistic approach to the structure of civil society. Focusing on Italy, the United Kingdom, and Germany, it explores the connections between fourteen different types of associations, based on individuals’ active multiple memberships; it also identifies clusters of individuals that share relatively similar combinations of associational memberships. The exercise enables us to identify a number of cross-country differences on key properties of both organizational and individual networks. Such properties include the strength of the link between political parties and unions; the consolidation of a cluster of organizations associated with the “new social movements” (environmentalists, human rights, peace, women’s); the location of individual citizens on the left-right or the materialist vs. post-materialist axis, or their openness to protest, and their role in shaping individual networks…[Το κείμενο της παρουσίασης]

13 Νοεμβρίου

Μέχρι την τελευταία σταγόνα

Προβολή του ντοκιμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου και συζήτηση με το δημιουργό

Τη στιγμή που η Ευρώπη δοκιμάζεται από μια κρίση όχι μόνο οικονομική αλλά και αξιών, εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες ζητούν μια απάντηση σε ένα καίριο ερώτημα: Είναι το νερό για την ΕΕ ένα εμπόρευμα της αγοράς, ή ένα ανθρώπινο δικαίωμα; Μέχρι σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει δώσει ξεκάθαρη απάντηση σε αυτό το ερώτημα, ενώ αρνείται να αναγνωρίσει το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό, όπως έκανε ο ΟΗΕ το 2010. Την ίδια στιγμή εκατοντάδες πόλεις, περιφέρειες και κράτη σε όλο τον κόσμο επαναδημοτικοποιούν τις υπηρεσίες ύδρευσής τους, απορρίπτοντας ως αποτυχημένο το ιδιωτικό μοντέλο διαχείρισης του νερού που δοκίμασαν για δεκαετίες. Στην Ευρώπη, οι περισσότερες περιπτώσεις καταγράφηκαν στη Γαλλία, την έδρα των μεγαλύτερων και ισχυρότερων πολυεθνικών εταιρειών νερού του πλανήτη. Εννιά περιπτώσεις καταγράφηκαν στη Γερμανία. Παρόλο που το Βερολίνο και το Παρίσι επανάκτησαν τον δημόσιο έλεγχο του νερού τους, κάτι που παρουσιάστηκε εντός συνόρων ως κάτι καλό, η οικονομική και πολιτική ελίτ της Ευρώπης πιέζει μέσω της Τρόικας την Ελλάδα, την Πορτογαλία, και την Ιρλανδία, να ιδιωτικοποιήσουν τα δικά τους δημόσια συστήματα ύδρευσης. Είναι ένας κοινός όρος που περιλαμβάνεται σε κάθε μνημόνιο που έχει υπογραφεί μεταξύ των χρεωμένων χωρών και των δανειστών τους. Το «Μέχρι την τελευταία σταγόνα» ακολουθεί για τέσσερα χρόνια τη ροή του χρήματος και των εταιρικών συμφερόντων, σε δεκατρείς πόλεις έξι χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι ένα ντοκιμαντέρ για το νερό, που μέσα του καθρεφτίζονται οι σύγχρονες ευρωπαϊκές αξίες και η ποιότητα της σύγχρονης ευρωπαϊκής δημοκρατίας.

22 Νοεμβρίου

Κοινωνικά κινήματα για την υγεία στο πλαίσιο της κρίσης: οι περιπτώσεις Ελλάδας και Ισπανίας (Στέλλα Χρήστου)

Η εν λόγω έρευνα εστιάζει στα κινήματα υγείας που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα και στην Ισπανία κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Την περίοδο της κλιμάκωσης της πολιτικής λιτότητας, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού επλήγη από την αποδιοργάνωση των κοινωνικών δεσμών και τον περιορισμό της συμμετοχής του κράτους στη δημόσια υγεία και την υγειονομική κάλυψη. Με τη χρήση εθνογραφικών μεθόδων και διασυνδέοντας την Ιατρική και Πολιτική Κοινωνιολογία, επιχειρείται ο ορισμός των Κοινωνικών Κινημάτων Υγείας (ΚΚΥ) σαν συγκεκριμένες (και ξεχωριστές) περιπτώσεις κινημάτων αλλά και η ανάδειξη του ρόλου τους στα πλαίσια των ευρύτερων κινημάτων ενάντια στη λιτότητα. Η παρουσίαση μου θα εστιάσει στην ανάπτυξη συγκεκριμένων επιχειρημάτων γύρω από τη δουλειά μου με βάση τους εξής άξονες: (α) την ιστορική εξέλιξη της υγειονομικής ατζέντας και κάλυψης στην Ευρώπη και τον ρόλο των ΚΚΥ μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, (β) την δόμηση των Εθνικών Συστημάτων Υγείας στις δύο χώρες ως αντανάκλαση πολιτικών συγκυριών και ιστορικών διλημμάτων και (γ) την αποτίμηση του κόστους της κρίσης και της λιτότητας σε ανθρώπινο και κοινωνικό επίπεδο. Μέσα από αυτή την αναδρομή θα εξετάσω την εμφάνιση δύο παράλληλων και παρόμοιων κινημάτων στις δύο χώρες (Αγανακτισμένοι και Indignados) που, στοχεύοντας σε πιο συγκεκριμένα πεδία παρέμβασης, διαμόρφωσαν δύο κινήματα υγείας με αντιδιαμετρικά διαφορετικές οργανωτικές και ιδεολογικές κατευθύνσεις και πρακτικές.






29 Νοεμβρίου

Κοινωνική ανθεκτικότητα, αλληλεγγύη και διεκδίκηση: η ηθική οικονομία της συλλογικής δράσης στην Ελλάδα των κρίσεων» (Λουκία Κοτρωνάκη)

Με την έλευση της εποχής των «κρίσεων» στην Ευρώπη και την Ελλάδα αναδύθηκε μια πλειάδα κοινωνικών αντιστάσεων και προτύπων διεκδίκησης επιφέροντας ρηγματώδεις αλλαγές τόσο στο μεταπολιτευτικό θεσμικό πολιτικό σκηνικό, όσο και στα ρεπερτόρια συλλογικής έκφρασης της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Ανάμεσα σ’ αυτές, ιδιαίτερη αίγλη γνώρισε μια ιδιαίτερη κατηγορία δράσεων κοινωνικής ανθεκτικότητας καιαλληλεγγύης με κεντρικό γνώρισμα την επινόηση προτύπων και πρακτικών κατευνασμού των δυσμενών συνθηκών της καθημερινότητας και τη διατήρηση ενός ελάχιστου επιπέδου ευ ζην σε κοινοτική και τοπική κλίμακα. Οι πρωτοβουλίες αυτές αναλήφθηκαν από ένα ευρύ φάσμα ετερόκλητων δρώντων (συνελεύσεις γειτονιάς και οργανώσεις κοινωνικών κινημάτων, κυβερνητικοί φορείς, Εκκλησία, διεθνείς ΜΚΟ) και εκδηλώθηκαν μέσα από ένα πλήθος μορφών που άλλοτε έφεραν τα χαρακτηριστικά της ad hoc φιλανθρωπίας και άλλοτε των ριζοσπαστικών εγχειρημάτων αυτο-οργάνωσης της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Στο φόντο αυτών των παρατηρήσεων και με εμπειρικό έδαφος τις δομές αλληλεγγύης που εμφανίστηκαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2011-2017, η παρούσα εργασία θέτει ένα διπλό στόχο. Αφενός, να αποσαφηνίσει εννοιολογικά και να ταξινομήσει το σύμπαν των δράσεων κοινωνικής αρωγής στο οποίο καταχρηστικά αποδίδεται κοινή ταυτότητα (κοινωνική ανθεκτικότητα ή/και αλληλεγγύη). Αφετέρου, να διερευνήσει εκείνες τις προϋποθέσεις και αλληλουχίες μικρότερων ή μεγαλύτερων διαδικασιών μέσα από τις οποίες τοπικά εγχειρήματα αλληλεγγύης είναι δυνατόν να επιτελέσουν λειτουργίες Ετεροτοπικής Πολιτικής πυροδοτώντας δυναμικές αμφισβήτησης της νεοφιλελεύθερης ορθολογικότητας στον αστικό χώρο. Τέλος, να εξετάσει την υπόθεση εργασίας εμφάνισης νέων τάσεων στην ηθική οικονομία της πολιτικής συμμετοχής σε αλληλεπίδραση με τους μακρόσυρτους μετασχηματισμούς που τεκταίνονται στο ευρύτερο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον.

13 Δεκεμβρίου

Διαλεκτική κομμάτων-κινημάτων: το ΠΑΣΟΚ από το αντιδικτατορικό κίνημα στους Αγανακτισμένους (Κώστας Κανελλόπουλος)

Αν και είναι κοινώς πια παραδεκτό ότι τα κοινωνικά κινήματα αποτελούν κατεξοχήν φορείς της «κοινωνίας πολιτών» και ως τέτοιοι παρεμβαίνουν πολύ συχνά και ποικιλοτρόπως στην πολιτική διαδικασία, η συστηματική μελέτη της σχέσης κινημάτων και πολιτικής στην Ελλάδα δεν έχει προχωρήσει πολύ, ως απόρροια ίσως της κυρίαρχης στην ελληνική βιβλιογραφία θεώρησης του δίπολου «υπερτροφικό κράτος-αδύναμη κοινωνία πολιτών». Η έξαρση ωστόσο του κινηματικού φαινομένου τα τελευταία χρόνια έχει προσελκύσει και στην Ελλάδα το ενδιαφέρον μελετητών/-τριών από διάφορες ακαδημαϊκές πειθαρχίες, οι οποίοι/-ες όμως σπανίως διαλέγονται με την πολύ αναπτυγμένη διεθνώς εξειδικευμένη βιβλιογραφία για τα κοινωνικά κινήματα και τη συλλογική δράση. Η παρούσα εισήγηση επιχειρεί να καλύψει αυτό ακριβώς το κενό –της εξέτασης της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής υπό το πρίσμα και τις μεθοδολογικές παραδοχές της κινηματικής βιβλιογραφίας. Ως ειδική μάλιστα εστία επιλέγουμε την πολύ κρίσιμη σχέση ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα και τα κοινωνικά κινήματα σε διάφορες χρονικές περιόδους της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας. Από την κομματικοποίηση των κοινωνικών κινημάτων μέχρι το φαινόμενο των λεγόμενων «κινηματικών κομμάτων» (social movement parties) και από το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1970 μέχρι τον ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα της κρίσης, η διαλεκτική κόμματος/κινήματος είναι καταλυτική για την ανάγνωση της παθογένειας ή/και της δυναμικής ενός πολιτικού συστήματος.

20 Δεκεμβρίου

Social movements and the commons: understanding the current forms of collective action in the European South (Κ. Ρούσσος/Χ. Μαλαμίδης)

Since the beginning of the recent crisis, accounts of the everyday and anti-austerity forms of collective action are presented in a wide variety of approaches within the field of Social Movement Studies and the theory of the Commons. Undeniably, on the one hand, social movement studies’ attention to the external political environment as well as the micro-level of activists and the meso-level of organizational formats offer important insights regarding the context of mobilization and the raise of collective claims. On the other hand, various conceptualizations of the commons setting their locus on the trans-local level, provide a conceptual toolbox to understand bottom-up practices and logics that move beyond the state and market solutions. In this respect, both disciplines highlight loose organizational forms, the construction of alternative communities and collective imaginaries. Nevertheless, by using different explanatory frames, the two literatures seem to remain unconnected and ignore each other. Against this background, a crucial task for this paper, and one that has been largely neglected, is to rethink social movement studies and the theory of the commons in light of one another. This paper aspires to develop a synthetic theoretical perspective focusing on three main aspects. First, our analysis grapples with a set of concepts addressed in both literatures and seeks to highlight how a conceptual synthesis can sharpen and re-politicize the theorization of contemporary collective action at the everyday level. Second, we shed light on the main methodological and conceptual advantages and inconsistencies of the two literatures in shaping the explanation of current organizational formats and repertoires of action. Third, we consider the radical usages and limitations of the two literatures and their relation with respect to institutional and state agents. This theoretical contribution aspires to further assist the study of collective phenomena and minimize the distance that divides the two literatures.

17 Ιανουαρίου

Συλλογικές δράσεις και πολιτική διαμεσολάβηση: το κίνημα ενάντια στη λιτότητα μέσα από την εμπειρία της ΕΡΤ (Χ. Αβραμίδης)

Ο αγώνας της ΕΡΤ αποτέλεσε αναμφισβήτητα έναν από τους πιο εμβληματικούς αγώνες στον συγκρουσιακό κύκλο κατά τα χρόνια του Μνημονίου. Η κατάληψη 19 κτιρίων σε ολόκληρη την χώρα, η αξιοσημείωτη αντοχή και διατήρησή τους για δύο χρόνια και η χρησιμοποίηση κατειλημμένων μέσων παραγωγής αξίας εκατομμυρίων ευρώ αποτελούν μια συνθήκη που δεν είναι εύκολο να βρει κανείς σε πολλές περιπτώσεις. Επιπλέον, σε μια εποχή όπου ολοένα και περισσότερες έρευνες τονίζουν την σημασία των ΜΜΕ για τα κοινωνικά κινήματα, καθίσταται πολύ σημαντική η μελέτη ενός ΜΜΕ που έδρασε ως κανάλι επικοινωνίας πολλών κοινωνικών κινημάτων εντός ενός συγκρουσιακού κύκλου. Η παρούσα έρευνα, αξιοποιώντας τα εργαλεία της θεωρίας κοινωνικών κινημάτων, εξετάζει τους όρους που οδήγησαν στην λειτουργία της «Ελεύθερης ΕΡΤ», τις πλαισιώσεις, τα ρεπερτόρια, την κινητοποίηση πόρων, καθώς και την τελική έκβαση. Φιλοδοξία του εγχειρήματος είναι να φωτισθεί διεξοδικά και με πλήρη τρόπο η περίπτωση της ΕΡΤ και να αντληθούν θεωρητικά κρίσιμα συμπεράσματα

24 Ιανουαρίου

Συλλογικές δράσεις και ιστορική μνήμη: η φιλμογραφία του Θόδωρου Αγγελόπουλου (Ιάκωβος Παναγόπουλος)

Ο Βασίλης Ραφαηλίδης αναφέρει στο βιβλίο του Ταξίδι στον Μύθο, ότι ο Αγγελόπουλος είναι ο μόνος ο οποίος περιέγραψε την ελληνική ιστορία όσο σκοτεινή και ομιχλώδης όσο πραγματικά είναι. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στην πρώτη του τριλογία, στην λεγόμενη Τριλογία της Ιστορίας [Μέρες του ’36 (1972), Ο Θίασος (1975), Οι Κυνηγοί (1977)] και στον Μεγαλέξανδρο (1980) ασχολείται με την ιστορική περίοδο 1936-1977. Είναι γνωστό πως η επίσημη ιστορία γράφεται από τους νικητές. Όμως ο Αγγελόπουλος, επιδιώκοντας την αφύπνιση της συλλογικής μνήμης, ήθελε να υπογραμμίσει μιαν ιστορική αλήθεια κρυμμένη από τον λαό. Όπως αναφέρει η Στάθη: «Ο Αγγελόπουλος προβληματιζόταν από το γεγονός πως μια χώρα όπως είναι η Ελλάδα βρίσκεται συνεχώς κάτω από την απειλή μιας δικτατορίας». Με αυτή την σκέψη ο Αγγελόπουλος ξεκίνησε την παραγωγή των πρώτων ταινιών του. Πώς όμως το μοναδικό του στιλ και η σύνδεσή του με θεατρικές τεχνικές του επέτρεψαν να μεταφέρει τον πολιτικό του σχολιασμό μέσα από τα δύσκολα χρόνια της Δικτατορίας των συνταγματαρχών (1967-1974); Στην παρουσίαση θα αναλυθούν, μέσα από παραδείγματα, το πώς ο Αγγελόπουλος χρησιμοποίησε το στιλ και τις τεχνικές του σαν εργαλεία αφύπνισης της συλλογικής μνήμης κατά την περίοδο της πρώτης Τριλογίας του και του Μεγαλέξανδρου (1980).

31 Ιανουαρίου

Αριστερές επαναστατικές οργανώσεις στην Ελλάδα (1965-2015): Μελέτη των αιτιών εμφάνισης και συνέχισης του φαινομένου υπό το πρίσμα της Συγκρουσιακής Πολιτικής (Σωτήρης Καραμπαμπάς)

Κατά την διάρκεια της μεταπολίτευσης, η Ελλάδα έχει βιώσει διάφορες μορφές πολιτικής βίας –από φαινόμενα χαμηλής έντασης όπως βανδαλισμούς, μέχρι φαινόμενα υψηλής έντασης όπως η παράνομη δραστηριότητα ενόπλων οργανώσεων. Εστιάζοντας στις πιο βίαιες εξ αυτών, η παρούσα εισήγηση αναζητά τα αίτια εμφάνισης και συνέχισης του φαινομένου των επαναστατικών οργανώσεων στη χώρα. Παρά την αδιάκοπη παρουσία τέτοιων οργανώσεων, η αριστερή ένοπλη βία στην Ελλάδα παραμένει ένα από τα λιγότερο μελετημένα θέματα τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της χώρας. Αυτό το κενό στη βιβλιογραφία επιχειρεί να καλύψει η παρούσα εισήγηση, η οποία υπό το πρίσμα της συγκρουσιακής πολιτικής: (α) εντοπίζει τους αιτιώδεις μηχανισμούς που οδήγησαν στην ριζοσπαστικοποίηση των κοινωνικών κινημάτων στις δεκαετίες του 1960 και του 1970· (β) μελετά τη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης δύο ιστορικών επαναστατικών οργανώσεων στη χώρα, της «Λαϊκής Επαναστατικής Αντίστασης» (ΛΕΑ) και της «Επαναστατική Οργάνωσης 17 Νοέμβρη» (17Ν)· και (γ) αναδεικνύει το ρόλο που έπαιξαν στη συνέχιση του φαινομένου συγκεκριμένες αλληλουχίες αιτιωδών μηχανισμών.

7 Φεβρουαρίου

«Λαϊκισμός»: εννοιολογική ανασύσταση και ανασκευή (Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης)

Εδώ και καιρό, οι συζητήσεις περί «λαϊκισμού» βρίσκονται στο ακαδημαϊκό και πολιτικό προσκήνιο. Όμως παρά τους περί του αντιθέτου ισχυρισμούς, η έννοια επί της οποίας εδράζονται παραμένει γνωστικά αχαρτογράφητη. Ως αποτέλεσμα, η γεωμετρική ανάπτυξη της βιβλιογραφίας προκαλεί διαλόγους που, όταν δεν είναι απλώς κατ’ όνομα, παραμένουν θεωρητικά ατροφικοί (είτε αυτό-αναφορικοί είτε αντινομικά ασύμπτωτοι), τείνοντας να εκλαμβάνουν ως δεδομένο αυτό που όφειλαν να καταδείξουν. Συγκαλυμμένα πίσω από την ‒κατά βάση ad hoc‒ χρήση των επιθετικών προσδιορισμών «δεξιός» και «αριστερός», τα προβλήματα αυτά αποκαλύπτουν σοβαρές μεθοδολογικές ανεπάρκειες στις οποίες συγκαταλέγονται η εννοιολογική υπερέκταση, η ανεπίγνωστη χρήση συνωνυμιών με αποτέλεσμα τη διατάραξη δόκιμων σημασιολογικών πεδίων, η ανεπίγνωστη κατάχρηση του διαβαθμισμού κ.α. Ακολουθώντας την αναγκαία προσέγγιση κατά γένος υπερκείμενο και ειδοποιό διαφορά (per genus proximum et differentiam specificam), η εισήγηση αυτή καταγράφει τις υφιστάμενες προσεγγίσεις και τις κανονιστικές τους καταβολές/επιδιώξεις, ελέγχει τη γνωστική και ερευνητική τους αποτελεσματικότητα και προβαίνει σε συστηματική εννοιολογική ανασύσταση. Υποστηρίζεται ότι «λαϊκισμός» δεν είναι ούτε ομογενοποιητική και αντιπαραθετική έκκληση ενός ενάρετου λαού εναντίον διεφθαρμένων ελίτ, ούτε στρατηγική αποκλειστικά προσωποπαγών ηγεσιών, αλλά η ψευδής και απατηλή επίκληση του λαού: ένα κατά βάση ‒αν και όχι αποκλειστικά‒ αντιπολιτευτικό αφηγηματικό μοτίβο που, ενώ προσποιείται το λαϊκό, στην πραγματικότητα δεν είναι ‒περισσότερα...

14 Φεβρουαρίου

Κρίση εκπροσώπησης ή/και κρίση νομιμοποίησης: Οι επιπτώσεις του δημοψηφίσματος της 5^ης Ιουλίου 2015 στο πολιτικό σύστημα (Άγγελος Κοντογιάννης-Μάνδρος)

Η παρούσα εισήγηση έχει στόχο να διερευνήσει την επίδραση που είχε το κίνημα των πλατειών στην κατάρρευση του εκσυγχρονιστικού πρότζεκτ και τον μετασχηματισμό της ελληνικής κρίσης σε κρίση του κράτους ή οργανική κρίση υπό την γκραμσιανή έννοια. Κεντρικό στοιχείο της ανάλυσης αποτελεί ο τρόπος με τον οποίο το κίνημα των αγανακτισμένων κατάφερε να πολιτικοποιήσει και να συναρθρώσει ζητήματα λαϊκής-cum εθνικής κυριαρχίας με έναν λανθάνοντα ευρωσκεπτικιστικό λόγο. Η διαπλοκή των στοιχείων αυτών σε ένα περιβάλλον έντονης κινητοποίησης πλατιών λαϊκών στρωμάτων παρόξυνε την προϋπάρχουσα κρίση εκπροσώπησης και δημιούργησε ρήγματα στον πυρήνα του έως τότε ηγεμονικού εκσυγχρονιστικού αφηγήματος. Έχοντας εκπροσωπηθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ και τις μικρότερες δυνάμεις του αντιμνημονιακού μπλοκ την περίοδο 2012-2015, οι δυναμικές αυτές θα εκδηλωθούν με σφοδρότητα στο δημοψήφισμα του 2015 οπότε και ο δημοκρατικός λαϊκισμός των πλατειών θα αναδειχθεί σε δυνάμει αντι-ηγεμονικό πολιτικό πρότζεκτ. Η διάψευση αυτής της προσδοκίας όμως και η μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ προς το μνημονιακό στρατόπεδο θα παροξύνει έτι περαιτέρω τις υποβόσκουσες αντιθέσεις και θα δημιουργήσει συνθήκες ανοιχτής κρίσης νομιμοποίησης όχι επιμέρους κομματικών σχηματισμών αλλά του πολιτικού συστήματος στο σύνολό του.

28 Φεβρουαρίου

Κοινωνικά κινήματα και μεταναστευτική πολιτική (Απόστολος Καψάλης)

Στην πολιτική οικονομία της μετανάστευσης οι διακηρύξεις και οι δράσεις των ομάδων συμφερόντων συνήθως εγγράφονται σε μια συνολικότερη θεωρητική συζήτηση αναφορικά με τους παράγοντες που καθορίζουν ή έστω επηρεάζουν τις οικείες κρατικές πολιτικές. Στην περίπτωση της Ελλάδας, ελλιπής παραμένει βιβλιογραφικά η προσπάθεια να δικαιολογηθεί η μεγάλη απόσταση που διατηρείται διαχρονικά ανάμεσα αφενός, στις διεκδικήσεις των κινημάτων που στέκονται με συνέπεια στο πλάι των δικαιωμάτων των μετακινούμενων πληθυσμών και αφετέρου, στις επίσημες πολιτικές που αφορούν στη «διαχείριση» των διεθνικών μετακινήσεων και στην κοινωνική ένταξη των αλλοδαπών πολιτών. Ενδέχεται, ωστόσο, τα διδάγματα της πολιτικής κοινωνιολογίας του πολιτικού συστήματος -τα οποία αποδίδουν σε αυτό έναν μεγάλο βαθμό αυτονομίας απέναντι στις πιέσεις από το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον- να λειτουργούν εν τέλει σαν ανακουφιστική υπεκφυγή, ιδίως στο πλαίσιο μιας αυτοκριτικής, η οποία καθυστερεί χαρακτηριστικά. Ενώπιον των μεταναστευτικών προκλήσεων του άμεσου μέλλοντος τα 30 ακριβώς χρόνια της σύγχρονης κινηματικής ιστορίας στο πεδίο θεωρούνται επαρκής χρόνος για την άντληση των απαραίτητων εμπειρικών στηριγμάτων για έναν τέτοιο προβληματισμό.

7 Μαρτίου

Αυτόνομα κοινωνικά κέντρα: καταληψιακές πρακτικές και κινήματα σε αστεακό πλαίσιο (Άγγελος Ευαγγελινίδης)

Η πρόσφατη κυκλοφορία του συλλογικού τόμου The Urban Politics of Squatters’ Movements (Palgrave/ McMillan, 2018) εξετάζει τη συγκρότηση των κινημάτων καταλήψεων στέγης σε εννέα ευρωπαϊκές μητροπόλεις μελετώντας τη γένεση και εξέλιξη τους, συνέχειες και ασυνέχειες στο κύκλο ζωής τους καθώς και την επιρροή του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου της κάθε χώρας εντός του οποίου επιχειρούν. Αυτά τα κινήματα πόλης πήραν είτε την μορφή των αυτόνομων κοινωνικών κέντρων αγώνα είτε αυτής της κάλυψης αναγκών στέγασης, στην πιο καθαρή μορφή τους, χωρίς να αποκλείεται η συνύπαρξη και των δύο μορφών. Χρησιμοποιώντας εργαλεία από τον κλάδο της Συγκρουσιακής Πολιτικής όπως οι δομές πολιτικών ευκαιριών και οι κύκλοι διαμαρτυρίας, οι συγγραφείς του τόμου, επιχειρούν να συγκρίνουν κριτικά τα καταληψιακά αυτά κινήματα στέγης αναζητώντας κοινά μοτίβα ή διαφορές, εκκινώντας από τη μακρά δεκαετία του ’60 μέχρι τις μέρες μας. Η παρούσα εισήγηση αφορά μια βιβλιοπαρουσίαση του παρόντος τόμου παράλληλα με αναστοχασμό για την ελληνική περίπτωση.

14 Μαρτίου

Πολιτικές πλευρές του Ελεύθερου Λογισμικού (Θοδωρής Σολδάτος)

Οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας (ΤΠΕ) εμφανίζονται να παίζουν έναν όλο και πιο σημαντικό ρόλο στις σύγχρονες κοινωνίες. Ξεκινώντας ως αυτό που ο Anthony Giddens αποκαλεί «μηχανισμοί εμπιστοσύνης σε ειδικευμένα συστήματα» στο πλαίσιο της νεωτερικότητας, οι ΤΠΕ οδηγούν στην ανάδυση νέων εξωκοινωνικών θεσμών, όπως αυτοί ορίζονται από τον Κορνήλιο Καστοριάδη. Το μοντέλο της Παγκόσμιας Κοινωνίας των Δικτύων που εισήγαγε ο Manuel Castells, το οποίο περιγράφει τη σύγχρονη κοινωνία ως μια υβριδική κοινωνία που δομείται τόσο από τα παραδοσιακά κοινωνικά δίκτυα όσο και τα ψηφιακά, μας δίνει την αφορμή να εντοπίσουμε τη δράση αυτών των εξωκοινωνικών θεσμών στα σημεία διεπαφής, στα σημεία δηλαδή όπου λαμβάνει χώρα η αλληλεπίδραση μεταξύ των κοινωνικών και των ψηφιακών δικτύων. Η λειτουργία των μηχανισμών αυτών βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο λογισμικό, δίνοντας έτσι πολιτικό περιεχόμενο σε κάτι που οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι απλώς άλλο ένα αξιακά ουδέτερο τεχνολογικό επίτευγμα. Η εισήγηση αυτή περιλαμβάνει δύο μέρη. Το πρώτο μέρος εξετάζει την πολιτική σημασία του λογισμικού γενικά. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει μια περιγραφή και ένα σύντομο ιστορικό του Κινήματος Ελεύθερου Λογισμικού καθώς και μια εξέτασή του από την οπτική της θεωρίας των κοινωνικών κινημάτων. Για περισσότερα: Νέες μορφές εξουσίας στην Παγκόσμια Κοινωνία των Δικτύων: Σημεία Διεπαφής: (https://www.grcrun11.gr/~theodore/Panteio/Paper11M249-CC.pdf). Η περίπτωση του Κινήματος Ελεύθερου Λογισμικού: (https://www.grcrun11.gr/~theodore/Panteio/Paper11M025-CC.pdf)

1 Μαρτίου

Η μελέτη των περιβαλλοντικών κινημάτων στη Συγκρουσιακή Πολιτική: η περίπτωση των κινητοποιήσεων ενάντια στην εξόρυξη χρυσού στη βορειοανατολική Χαλκιδική (Γιώργος Βελεγράκης)

Σκοπός της συγκεκριμένης παρουσίασης είναι να ερευνήσει τη χωροκοινωνική και περιβαλλοντική σύγκρουση που λαμβάνει χώρα στη ΒΑ Χαλκιδική, γύρω από το έργο εξόρυξης της Ελληνικός Χρυσός και της Eldorado Gold. Το βασικό ερώτημα είναι: Γιατί και πώς η συγκεκριμένη επένδυση γεννά χωροκοινωνικές συγκρούσεις, που οδηγούν στην ανάδυση ενός κοινωνικού-οικολογικού κινήματος; Προσπαθώ να αποτυπώσω τη σύγκρουση και το κοινωνικό κίνημα μέσα από: (α) Τη συγκρότηση και κλιμάκωση του κοινωνικού-οικολογικού κινήματος «soshalkidiki», όπως έγινε ευρύτερα γνωστό μετά το 2011. (β) Τη σύγκρουση μέσω των λόγων των εμπλεκόμενων μερών. (γ) Τα αποτελέσματα τοπικών -δημοτικών, περιφερειακών και εθνικών -βουλευτικών- εκλογών της περιόδου 2007-2015 για τον Δήμο Αριστοτέλη, αναλύοντας τα γύρω από το ερώτημα της εξόρυξης. (δ) Την καθημερινή αντιπαράθεση μεταξύ των δύο ομάδων του τοπικού πληθυσμού, εκείνων που κατακρίνουν και αντιδρούν στην εξόρυξη και την καταστροφή του τόπου και του περιβάλλοντος και αυτών που υποστηρίζουν την εξόρυξη. Τα ερωτήματα αυτά παρουσιάζονται και αναλύονται υπό το πρίσμα του επιστημονικού αντικειμένου της Πολιτικής Οικολογίας αξιοποιώντας ιδιαίτερα την γκραμσιανή σκέψη εντός αυτής.

4 Απριλίου

Η εκλογική επιρροή της Αριστεράς στον ευρωπαϊκό νότο και τη Γαλλία στα χρόνια της κρίσης (Άλκης Αντωνιάδης)

Αν και ο όρος «Ριζοσπαστική Αριστερά» ως κοινό εννοιολογικό πλαίσιο ανάλυσης του ΣΥΡΙΖΑ, των Podemos και της «Ανυπότακτης Γαλλίας» εμφανίζει ερμηνευτικές αδυναμίες, ιδιαίτερα μετά την υποχώρηση του πρώτου απέναντι στους ευρωπαϊκούς θεσμούς το καλοκαίρι του 2015, εν τούτοις αποτυπώνει τα πολιτικά όρια μέσα στα οποία εξελίχθηκε η άνοδος των τριών σχηματισμών στα χρόνια της κρίσης. Η αύξηση της εκλογικής τους επιρροής, παρότι συντελείται σε καθεστώς παγκόσμιας και ευρωπαϊκής οικονομικής και πολιτικής κρίσης, επηρεάζεται, ταυτόχρονα, και από μία σειρά εσωτερικών και εθνικών παραμέτρων και διακυβευμάτων χωρίς την αναζήτηση των οποίων η ερμηνεία του φαινομένου θα παραμείνει ανολοκλήρωτη. Η λεπτομερής αναζήτηση των σύνθετων διεθνών και εσωτερικών αιτιών της εκλογικής ανόδου των υπό εξέταση κομματικών φορέων είναι το βασικό αντικείμενο της παρούσας μελέτης. Για να απαντήσουμε, με όσο το δυνατόν με μεγαλύτερη ακρίβεια, θα λάβουμε υπόψη όψεις τριών θεωρητικών προσεγγίσεων όπως της «οικονομικής ψήφου» (economic voting theory), των «κινηματικών κομμάτων» (movement party theory) και του λαϊκισμού (populism theory).

18 Απριλίου

Το πρόβλημα της δημοκρατίας: μια μακροσκοπική θέαση (Βαγγέλης Μπάδας)

Η ανάδυση των κινημάτων στον χρονικό ορίζοντα συγκρότησης των αστικών κοινωνιών σχετίζεται άμεσα με το αίτημα για κοινωνικό εκδημοκρατισμό. Ακριβέστερα, ο βαθμός σύνδεσης μιας συλλογικής δράσης με τις ευρύτερες συνδηλώσεις του όρου «δημοκρατία» αποτελεί τεκμήριο καταχώρησής της ως κινηματικής. Και αυτό δεν ενέχει θέση αυθαίρετης οντολογικής παραδοχής ούτε οφείλεται στην ιδεολογική παραξενιά κάποιων ερευνητών που έσπευσαν να αποκλείσουν εκείνη ή την άλλη συλλογικότητα από την κατηγορία «κίνημα». Αποτελεί στοιχειώδη μεθοδολογική προϋπόθεση δίχως την οποία αίρεται η όποια δυνατότητα συγκρότησης του ίδιου του πεδίου μελέτης μας. Ωστόσο, τα προβλήματα γύρω από την έννοια της δημοκρατίας όχι μόνο παραμένουν αλλά τροφοδοτούνται συνέχεια από την εμφάνιση σωρείας επιθετικών προσδιορισμών (συμμετοχική, ανοικτή κλπ) που έρχονται να προσδώσουν στο ουσιαστικό δημοκρατία τον χαρακτήρα ιδεολογικής υπεράσπισης της κυρίαρχης οικονομικής και πολιτικής εξουσίας. Επιπλέον γινόμαστε μάρτυρες της ανόδου μιας σωρείας «κινημάτων» τα οποία παρά την πρόδηλη σχέση τους με τα πλέον αντιδραστικά ιδεολογήματα ή με τους πλέον προφανείς ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς διατρανώνουν τον δημοκρατικό τους χαρακτήρα. Τα παραπάνω οδηγούν σε μία σειρά ερωτημάτων σχετικά με την αναζήτηση κάποιον κριτηρίων δημοκρατικότητας, κάποιας δημοκρατικής ουσίας που μας διαφεύγει ή κάποιας εννοιολογικά καθαρής μορφής δημοκρατίας Αρνούμενοι να εγκαταλείψουμε την έννοια στην απροσδιοριστία ενός τυφλού συσχετισμού δυνάμεων, θα προσπαθήσουμε να καταδείξουμε την μεθοδολογική κρισιμότητα μίας συχνά παραμελημένης παραμέτρου, της ιστορικής, επιχειρώντας να δείξουμε ότι τα όρια της αντιπαράθεσης στο πεδίο των εννοιών δεν είναι παρά τα όρια της αντιπαράθεσης στα πεδία της κοινωνικής πραγματικότητας.

9 Μαΐου

Πολιτικά κόμματα και κοινωνικά κινήματα: η πολιτική διαμεσολάβηση την περίοδο της κρίσης (Κωνσταντίνος Τσίκας)

Αξιοποιώντας τη θεωρία της κραουτσιανής μετά-δημοκρατίας, όπως αυτή αποτυπώνεται ως αποικιοποίηση του κράτους και της κοινωνίας από την αγορά, η παρούσα εισήγηση επιχειρεί τη διερεύνηση των διεπιφανειών των επιφαινομένων αυτής με το γνωστικό πεδίο της θεωρίας κομμάτων, προσδιορίζοντας ως μελέτες περίπτωσης το εκλογικό επαγγελματικό κόμμα, το κόμμα καρτέλ και το κινηματικό κόμμα. Οι διαπιστώσεις που προκύπτουν τίθενται υπό τη βάσανο της «Μεγάλης Ύφεσης» και των συλλογικών δράσεων κοινωνικής διαμαρτυρίας και κομματικής από-ευθυγράμμισης/επαν-ευθυγράμμισης, που αυτή δημιούργησε ως απότοκα. Επίκεντρο της ανάλυσης αποτελεί ο ΣΥΡΙΖΑ ως το κόμμα που, ενώ αρχικά, επιτέλεσε με απόλυτη επιτυχία τη λειτουργία της πολιτικής διαμεσολάβησης, δείχνοντας να απαντά στο κρίσιμο ζήτημα της κρίσης εκπροσώπευσης, τελικά, μετά την ανατροπή του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος και την υπογραφή του 3ου μνημονίου, συνέβαλε στην περαιτέρω όξυνση της κρίσης εμπιστοσύνης προς τα κόμματα. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, το ερευνητικό αποτέλεσμα το οποίο προκύπτει είναι διττό: αφενός αποτυπώνει το θεωρητικό πολιτικό πλαίσιο που εκβάλλει στη διαλεκτική μεταξύ μετα-δημοκρατίας και κομματικής θεωρίας, και αφετέρου, δίνοντας έμφαση στην «κινηματική-καρτέλ» τροχιοδρομή του ΣΥΡΙΖΑ, από το 2004 έως σήμερα, φιλοδοξεί να δώσει μια πρώτη απάντηση στα κρίσιμα «γιατί» αυτής της ‒φαινομενικά παράδοξης‒ οβιδιακής του μεταστροφής.

10 Μαΐου

Εκδοχές του κυρίαρχου λόγου στις ταραχώδεις διαμαρτυρίες της ελληνικής μεταπολεμικής περιόδου (Νίκος Σερντεδάκις)

Μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου και την οικοδόμηση ενός αυταρχικού κράτους, τυπικής αστικής δημοκρατίας, στην Ελλάδα ο έλεγχος από τους μηχανισμούς καταστολής των οργανώσεων της λεγόμενης «κοινωνίας των πολιτών» φαίνεται να λειτουργεί αποτρεπτικά για την ανάληψη της συλλογικής δράσης ή πολύ περισσότερο για τη δημόσια έκφραση της κοινωνικής διαμαρτυρίας. Πράγματι, κατά τη δεκαετία του 1950 σποραδικές θα είναι οι διεκδικήσεις των μισθωτών με αίτημα την εξασφάλιση ενός στοιχειώδους επιπέδου αξιοπρεπούς ζωής ενώ αντίθετα πληθωρικές θα προβάλλουν στον δημόσιο χώρο οι μαζικές κινητοποιήσεις για το θέμα της Κύπρου. Οργανωμένες από την Ελλαδική Εκκλησία και τις οργανώσεις Κυπρίων και Ελλήνων φοιτητών, συχνά τα συλλαλητήρια της εποχής θα καταλήξουν σε αιματηρές συγκρούσεις με την αστυνομία. Η εισήγηση που ακολουθεί, αναδιφώντας στα δημοσιεύματα των ημερήσιων εφημερίδων ΤΑ ΝΕΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΤΟ ΒΗΜΑ, εστιάζεται στο πολιτικό περιβάλλον της πρώτης μετεμφυλιακής περιόδου, του «κεντρώου διαλείμματος», αναλύοντας τις ποικίλες εκδοχές του κυρίαρχου λόγου των πολιτικών ελίτ σχετικά με την ταραχώδη τροπή των κινητοποιήσεων για τη διεκδίκηση της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Όπως προκύπτει από την ανάλυση των δεδομένων της έρευνας, οι νικητές του εμφυλίου θα διαιρεθούν γύρω από την αναζήτηση της καταλληλότερης συγκυρίας για τη διεθνοποίηση του Κυπριακού. Κατά την περίοδο 1950-1952, η ανασυγκροτούμενη δεξιά του Ελληνικού Συναγερμού θα εξάρει τη νομιμοφροσύνη της ελληνικής νεολαίας και την προσχώρησή της στην εθνική ιδεολογία της εποχής ενώ αντίθετα οι κυβερνήσεις του Κέντρου θα υποδείξουν τους κινδύνους εκμετάλλευσης των μαζικών κινητοποιήσεων για το Κυπριακό από τους εκτός νόμου κομμουνιστές. Τούτες οι θέσεις θα αντιστραφούν με την έναρξη της πολυετούς κυριαρχίας της δεξιάς, ιδίως μετά την εμφάνιση της ΕΡΕ και τις πρωθυπουργίες του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η ταλάντευση ανάμεσα στην επιβράβευση των εμφορούμενων από εθνικά ιδεώδη νέων και την καταγγελία του «πεζοδρομίου» θα γείρει προς τη μεριά της καλλιέργειας μιας αίσθησης, εκ μέρους των καθεστωτικών κέντρων, περί της επανεμφάνισης του κομμουνιστικού κινδύνου, τόσο με αφορμή τις αιματηρές συγκρούσεις του 1956 όσο και στη συνέχεια με τις ταραχές των οικοδόμων, την αναδιοργάνωση των συνδικαλιστικών οργανώσεων, και ιδίως την ανάπτυξη του φοιτητικού κινήματος, τις διεκδικήσεις του 15% και του 1-1-4 και την κορύφωση του κύκλου διαμαρτυρίας για τον εκδημοκρατισμό της ελληνικής κοινωνίας.

16 Μαΐου 

Αντικοινοβουλευτική ρητορική στην Ελλάδα του Μεσοπόλεμου: Από την Δεύτερη Ελληνική Δημοκρατία στο Καθεστώς της 4^ηςΑυγούστου (Γιώργος Σουβλής)

Στόχος της παρουσίασης είναι να επανεξετάσει ορισμένες όψεις του Μεταξικού καθεστώτος με έμφαση στις καταβολές, τον πολιτικό του χαρακτήρα και τους νομιμοποιητικούς λόγους που παρήχθησαν από τους οργανικούς τους διανοούμενους πριν και μετά την εγκαθίδρυση του. Τρία βασικά επιχειρήματα θα αποτελέσουν τους βασικούς άξονες ανάπτυξης των θεματικών αυτών. Το πρώτο είναι ότι οι δομικές καταβολές της κοινοβουλευτικής κρίσης της Δεύτερης Ελληνικής Δημοκρατίας που οδήγησε στο καθεστώς Μεταξά βρίσκονται στην αδυναμία του ελληνικού πολιτικού συστήματος να αρθρώσει αποτελεσματικές ηγεμονικές πολιτικές που θα ικανοποιούσαν τα κοινωνικά αιτήματα που αρθρώθηκαν από τα κάτω από το 1931 και μετά, από την στιγμή δηλαδή που τα αποτελέσματα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929 επέδρασαν καταστρεπτικά στην δομή της Ελληνικής οικονομίας. Ακολουθώντας το έργο του ιστορικού κοινωνιολόγου Dylan Riley, Civic Foundations of Fascism, το δεύτερο επιχείρημα εισηγείται την εννοιολόγηση του Μεταξικού καθεστώς ως «αυταρχική δημοκρατία» ως ένα φασιστικό καθεστώς, δηλαδή, το οποίο όχι μόνο αρνήθηκε τον πολιτικό φιλελευθερισμό της προηγουμένης περιόδου, αλλά επιχείρησε θεσμικά και ιδεολογικά ‒έστω και με περιορισμένη επιτυχία‒ να τον υπερβεί ακολουθώντας τα παραδείγματα των όμορων καθεστώτων της περιόδου. Και τέλος, ως συνέπεια του δεύτερου επιχειρήματος προτείνει οι νομιμοποιητικοί λόγοι εναντία στην Δεύτερη Ελληνική Δημοκρατία που αρθρώθηκαν από τους ελάσσονες και ήσσονες διανοούμενους του καθεστώτος να γίνουν κατανοητοί ως αντικοινουβουλευτική κριτική και όχι ως εν γένει αντιδημοκρατική στο μέτρο που ίδιοι αξίωναν με τις αντιπροτάσεις τους πιο περιεκτική αντιπροσώπευση τους έθνους μέσω των θεσμών που το νέο πολιτικό εγχείρημα του Ιωάννη Μεταξά επιχείρησε να στήσει.

23 Μαΐου

Κοινωνικές διεργασίες και διεκδικητικά υποκείμενα: το παράδειγμα του κινήματος των Παλαιών Πολεμιστών, 1922-1926 (Σπυριδούλα Πλακιά)

Στόχος της παρούσας εισήγησης είναι η περιοδολόγηση του κινήματος των Παλαιών Πολεμιστών, των εφέδρων στρατιωτών που πολέμησαν από το 1912 έως το 1922, και συγκρότησαν ενώσεις σχεδόν σε όλη την Ελλάδα με σκοπό την προώθηση των αντιπολεμικών τους ιδεών και τη διεκδίκηση χρηματικών αποζημιώσεων και γης μέσω απαλλοτριώσεων, καλώντας την ίδια στιγμή σε συμμαχικό αγώνα εργάτες, αγρότες και πρόσφυγες. Παράλληλα θα τεθούν στο επίκεντρο οι θέσεις και οι δράσεις τους έτσι όπως αυτές αποτυπώθηκαν ιστορικά κυρίως μέσα από τον Τύπο της εποχής όπως και μέσα από τα κείμενά τους, με ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή τους στις αγροτικές κινητοποιήσεις στη Θεσσαλία στις αρχές του 1925. Θα δούμε το ρόλο τους στα γεγονότα, τον αντίκτυπο της δράσης τους μέχρι και τη φθίνουσα πορεία τους που ξεκίνησε με την επιβολή της παγκαλικής δικτατορίας τον Ιούνιο του 1925.

30 Μαΐου

Η μεγάλη απεργία στην «Αλουμίνιον της Ελλάδος» (1977): κινηματικές διεργασίες και πολιτικές συνέπειες (Ανδρέας Ζανιάς)

Την περίοδο 1976-1977 αναπτύχθηκε ένα μαχητικό κίνημα εργοστασιακών σωματείων (ΠΙΤΣΟΣ, ΛΑΡΚΟ, ΙΖΟΛΑ, ΠΕΤΖΕΤΑΚΗΣ κ.ά.) που συνδέθηκε και στηρίχθηκε από το μεγαλύτερο μέρος της Αριστεράς της εποχής (σημαντικό μέρος της οποίας ήταν ενσωματωμένο στο ΠΑΣΟΚ). Σε πρώτο χρόνο το κίνημα κατεστάλη με αποφασιστικότητα από την πλευρά του κράτους, με αιχμή του δόρατος το νόμο 330/76, όμως το 1979, παρακάμπτοντας την κυβερνητικά ελεγχόμενη ΓΣΕΕ, επέτυχε να ιδρύσει την Ομοσπονδία Βιομηχανικών Εργοστασιακών Σωματείων με στόχο το συντονισμό των δράσεων. Στην εισήγηση αυτή περιγράφεται η οργάνωση των εργαζομένων σε περισσότερα από ένα πρωτοβάθμια σωματεία πριν την ίδρυση (το 1982) του ενιαίου σωματείου «Ένωση Εργαζομένων στην εταιρεία Αλουμίνιον της Ελλάδος», καθώς και το μεγάλο γεγονός της απεργίας του 1977, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση του σωματείου. Στην απεργία αυτή τα σωματεία είχαν για πρώτη φορά κοινό πλάνο δράσης και πλαίσιο αιτημάτων και παρότι ηττήθηκαν συνέχισαν σταθερά την κοινή τους δράση που οδήγησε λίγα χρόνια αργότερα στην ενοποίησή τους.

6 Ιουνίου

Προβολή της βραβευμένης ταινίας The Square -Al Midan: Ash-shab yurid isqat an-nizam [Η Πλατεία: Ο λαός απαιτεί πτώση του καθεστώτος] για την Αραβική Άνοιξη, και ανοιχτή συζήτηση

Θεωρούμενη σε ορίζοντα μεσοπρόθεσμο, η «Αραβική Άνοιξη» δεν πέτυχε βέβαια τους στόχους της. Όμως η πυκνή και πολυδιάστατη εμπειρία της έρχεται να προστεθεί στα ιστορικά εκείνα γεγονότα που καλούν για επισταμένη ερμηνεία, θεωρητική και πρακτική αξιοποίηση. Το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ της Jehane NoujaimΗ Πλατεία (2013, 1.48’ ‒Αιγυπτιακά με αγγλικούς υπότιτλους) αποτυπώνει την πραγματική ιστορία των κινητοποιήσεων μέσα από τα μάτια έξι διαφορετικών κινηματικών δρώντων. Ξεκινώντας από την κατάληψη της Πλατείας Ταχρίρ τις μέρες που οδήγησαν στην ανατροπή του Μουμπάρακ, παρακολουθούμε τη μετασχηματιστική διαδρομή των χαρακτήρων ‒από την ευφορία της πρώιμης νίκης στη ζοφερή συνειδητοποίηση των ορίων του εγχειρήματος, στην αγωνιώδη αναζήτηση πολιτικών και αξιακών πόρων για έναν επόμενο κύκλο δράσεων. Οι στίχοι του καταληκτικού τραγουδιού της ταινίας διατυπώνουν γλαφυρά την πρόκληση: «Πλατεία! Καμιά φορά φοβάμαι μη γίνεις απλή μνήμη/μη χάσουμε τη μεταξύ μας επαφή κι η ιδέα της εξέγερσης θολώσει/μη ξεχάσουμε όλα αυτά που έγιναν, μη γίνεις μια ακόμα ιστορία που τη διηγούμαστε/Οι ιδέες μας είναι η δύναμή μας/Η ενότητα το όπλο μας».

13 Ιουνίου

Αναρχική ηγεμονία ή ταξικός συμβιβασμός; Η CNT και η στρατηγική διάσταση της Ισπανικής Επανάστασης 

(Βαγγέλης Καρατζής)

Το 1936 παραμένει ένα σημείο ορόσημο στην ευρωπαϊκή ιστορία, προσφέροντας αναμφισβήτητα ένα πολυδιάστατο ερευνητικό καλειδοσκόπιο. Ο εμφύλιος πόλεμος που συντάραξε την Ισπανία επί μια τριετία αποδείχθηκε ένα ζωντανό εργαστήρι δοκιμών, τόσο σε επίπεδο άσκησης εξωτερικής πολιτικής των ισχυρών της Ευρώπης, όσο και σε επίπεδο κοινωνικού πειραματισμού. Η Ισπανική Επανάσταση, καρπός μιας συμπυκνωμένης περιόδου μεγάλης κινηματικής έντασης που ωρίμασε μετά το πραξικόπημα των Ισπανών εθνικιστών, είχε πρωταγωνιστή το ιστορικά συνεπές, κατά περιόδους αντιφατικό αλλά πάντα συγκρουσιακό, αναρχικό κίνημα της Ιβηρικής Χερσονήσου. Αυτή η αντινομία, απόπειρα δηλαδή να πραγματοποιηθεί ένας ευρύς κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός μέσα σε μια εμφύλια σύγκρουση ολοκληρωτικού χαρακτήρα, έθεσε καίρια στρατηγικά ερωτήματα στον οργανωτικό κορμό της CNΤ και της FAI, των σημαντικότερων φορέων του ισπανικού αναρχισμού. Σε αντίθεση με τις πλέον προβεβλημένες αφηγήσεις που τείνουν να μεταθέτουν την ευθύνη για τη συντριβή του «σύντομου καλοκαιριού της αναρχίας» σε εξωτερικούς παράγοντες (επέμβαση Γερμανίας-Ιταλίας και ΕΣΣΔ), η εξέταση της εμπρόθετης δράσης των ίδιων των υποκειμένων φωτίζει το μείζον ζήτημα της σχέσης κινημάτων και πολιτικής διαμεσολάβησης, δοκιμάζοντας παράλληλα τις κυρίαρχες νοηματοδοτήσεις της Ισπανικής Επανάστασης.